Το προσχέδιο νόμου που παρουσίασε η υπουργός Παιδείας έχει ως σημείο αναφοράς την Συνθήκη της Μπολόνια που αποσκοπεί στη δημιουργία ενός κοινού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης μέσα στην Ευρώπη, ικανή να ανταγωνιστεί κατά κύριο λόγο τις ΗΠΑ. Οι αποφάσεις του 1999 που επικυρώθηκαν στην Πράγα το 2001 και στο Βερολίνο το 2003 κάνουν λόγο για κοινό σύστημα αξιολόγησης των σπουδών και των πτυχίων (ECTS: European Credit Transfer System), τη δυνατότητα απονομής κοινών πτυχίων και μετάβασης των σπουδαστών από ένα πανεπιστήμιο σε άλλο, τη δυνατότητα δημιουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων, την είσοδο του ιδιωτικού τομέα στο κομμάτι της χρηματοδότησης, την ενεργή συμμετοχή των φοιτητών στη διοίκηση των ιδρυμάτων, την ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών για ενήλικες κα. Βασικός στόχος, όμως, είναι να ξεπεραστεί το εμπόδιο της ανομοιογένειας ανάμεσα στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα η οποία παρουσιάζεται στους τομείς της οργάνωσης, διοίκησης, λειτουργίας αλλά και της δομής του εκπαιδευτικού προσωπικού. Υπάρχουν περίπου 3.300 ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην ΕΕ και περίπου 4.000 στην Ευρώπη ενώ το 2.000 καταγράφηκαν 12.500.000 σπουδαστές σε αυτά. Το 80% της θεωρητικής έρευνας διεξάγεται από το πανεπιστήμια, τα οποία απασχολούν 34% των ερευνητών την Ευρώπης.
Ακολουθεί μία συνοπτική παρουσίαση των σχετικά προηγμένων χωρών της Ευρώπης και της προσπάθειάς τους να ενσωματώσουν τη Συνθήκη στην ανώτατη εκπαίδευσή τους. Τα στοιχεία που αναφέρονται, παρουσιάστηκαν στις εκθέσεις του 2005 που υπέβαλλαν τα εμπλεκόμενα κράτη στη Συνθήκη της Μπολόνια ( http://www.bologna-bergen2005.no/).
Η Συνθήκη της Μπολόνια
- Υπογράφθηκε από τις εξής 29 χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φιλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και Μ. Βρετανία.
-Οι χώρες με τη συμμετοχή τους αυτοδεσμεύονται στην αναδιάρθρωση του συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης με στόχο την εναρμόνισή του σε ευρωπαϊκό επίπεδο
-Τα κοινά ευρωπαϊκά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι: η ανάπτυξη και ο διαχωρισμός των επιστημών σε νέους κλάδους, η είσοδος των απόφοιτων στην αγορά εργασίας, η έλλειψη γνώσης σε κομβικά πεδία της ανάπτυξης, η επέκταση της ιδιωτικής και διακρατικής ανώτατης εκπαίδευσης.
-Το πρόγραμμα δράσης που ορίζεται από τη Συνθήκη συνοψίζεται στους εξής στόχους:
• Τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου ανώτατης εκπαίδευσης για να γίνει πιο ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και να ενισχυθεί η απασχόληση και η ελεύθερη μετακίνηση των πολιτών μέσα στην Ευρώπη.
• Την ολοκλήρωση της δημιουργίας του μέχρι 2010
• Την εισαγωγή πτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών σε όλες τις χώρες σχετιζόμενες με την αγορά εργασίας
• Την υιοθέτηση κοινού συστήματος αξιολόγησης των σπουδών και των πτυχίων (ECTS: European Credit Transfer System)
• Την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στη διασφάλιση ενιαίας και υψηλής ποιότητας σπουδών
Ιταλία
- Το υπουργείο Παιδείας, Πανεπιστημίων και Έρευνας ορίζει την ανώτατη εκπαίδευση και διαχειρίζεται τους οικονομικούς πόρους της
- 80 πανεπιστήμια υπάρχουν στην Ιταλία:
• 55 κρατικά πανεπιστήμια
• 3 πολυτεχνεία
• 14 μη κρατικά πανεπιστήμια, αναγνωρισμένα και με ισότιμους τίτλους σπουδών
• 3 πανεπιστήμια ειδικευμένα στις μεταπτυχιακές σπουδές
• 3 ανοικτά πανεπιστήμια
- Η Ιταλία εφαρμόζει τη Συνθήκη της Μπολόνια δημιουργώντας νομοθετικό πλαίσιο
- Το πανευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) έχει υιοθετηθεί
- Ο ιδιωτικός τομέας χρηματοδοτεί την πανεπιστημιακή έρευνα
- Με νόμο το 1993 τα πανεπιστήμια είναι οικονομικά αυτόνομα
- Από το 2003 τα ιταλικά πανεπιστήμια διαθέτουν προγράμματα κοινών πτυχίων με τη συνεργασία είτε ανάμεσα σε ιδρύματα της χώρας, είτε με πανεπιστήμια της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ
Γερμανία
- Στοχεύει να υιοθετήσει το σύστημα των δύο κύκλων σπουδών μέχρι το 2010
- Το 2004 η Γερμανία είχε 365 ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης εκ των οποίων 174 πανεπιστήμια και κολέγια, και 191 πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών. Από τα 365, τα 101 είναι ιδιωτικά, τα οποία υποχρεούνται να προσφέρουν περιορισμένες θέσεις για τους φοιτητές, ίσες με το ένα δέκατο της ικανότητας απορρόφησης των δημόσιων. Τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι ισότιμα αν και εφόσον πληρούν τα κριτήρια ποιότητας που έχουν οριστεί από το κράτος.
- Με βάση το πανευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) απονέμονται το 67.7% των Bachelor και το 62,5% των Master
- Περίπου 100.000 άτομα σπουδάζουν σε επίπεδο Διδακτορικού ενώ 24.000 Διδακτορικά απονέμονται κάθε χρόνο. Η μέση ηλικία ενός σπουδαστή που παίρνει Διδακτορικό είναι 33 ετών.
- Το 77,2% της χρηματοδότησης της πανεπιστημιακής έρευνας παρέχεται από το κράτος
- Η Γερμανία συμμετέχει σε πάρα πολλά προγράμματα κοινών πτυχίων με πανεπιστήμια άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Στα 13 από τα 19 κοινά Master που θέσπισε το πρόγραμμα Erasmus Mundus μετέχει η Γερμανία
- Υπάρχουν 86 διοικητικά σώματα που αποτελούνται από σπουδαστές
- Το 25,6% των σπουδαστών παίρνει κρατική επιχορήγηση
Μεγάλη Βρετανία (Χωρίς τη Σκοτία)
- Οι σπουδαστές πληρώνουν από 0 μέχρι 3.000 λίρες για κάθε θεματική ενότητα. Μπορούν να λάβουν δάνειο με χαμηλό επιτόκιο για τα έξοδα των σπουδών τους και να το αρχίσουν να το αποπληρώνουν μόνο όταν το ετήσιο εισόδημά τους ξεπερνάει τις 15.000 λίρες.
- Υπάρχουν 132 δημόσια πανεπιστήμια στην Αγγλία, 3 στη Β. Ιρλανδία και 12 στην Ουαλία. Υπάρχει ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Αγγλία και αρκετά ξένα ιδιωτικά πανεπιστήμια που προσφέρουν μη-βρετανικά πτυχία αλλά χρησιμοποιούν το σύστημα αξιολόγησης σπουδών και επικύρωσης πτυχίων του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Μ. Βρετανίας.
- Η ποιότητα του επιπέδου των σπουδών αξιολογείται από αρμόδια επιτροπή (Quality Assurance Agency) η οποία παρουσιάζει δημόσια τα αποτελέσματα των ερευνών της
- Η απονομή των πτυχίων και οι τίτλοι σπουδών ανήκουν νομικά στα ίδια τα ιδρύματα και όχι στο κράτος. Τα πανεπιστήμια έχουν απόλυτη αυτονομία
- Το σύστημα απονομής βασίζεται σε 3 κύκλους σπουδών: Bacherol - Master - Doctoral
- Το ευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) έχει υιοθετηθεί και μέσω αυτού είναι δυνατή και η μεταφορά μορίων από φοίτηση σε πανεπιστήμιο άλλου κράτους
- Το 2002 το κράτος επένδυσε 5.454 εκατομμύρια λίρες στην πανεπιστημιακή έρευνα. Αντίστοιχα 14.107 εκατομμύρια λίρες επενδύθηκαν από τον ιδιωτικό τομέα
- Υπάρχουν πολλά κοινά πτυχία, η δομή των οποίων καθορίζεται από τα ίδια τα ιδρύματα και όχι από το κράτος
Ελβετία (εκτός ΕΕ)
- - Το πανευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) έχει υιοθετηθεί, όπως και οι δύο κύκλοι σπουδών
- Τα περισσότερα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης είναι κρατικά, ενώ υπάρχουν και πολύ λίγα ιδιωτικά
- Η Ελβετία επενδύει το 2,7 % του ΑΕΠ στην έρευνα εκ της οποίας το ένα τρίτο διεξάγεται από τα πανεπιστήμια
- Στα τεχνολογικά πανεπιστήμια της χώρας το ένα πέμπτο των μαθητών και το 35% των καθηγητών είναι αλλοδαποί
- Υπάρχουν λίγα προγράμματα κοινών πτυχίων και αυτό είναι ένα πεδίο στο οποίο αναζητείται το ορθό πλαίσιο εφαρμογής για την ανάπτυξή τους
Ισπανία
- -Το νομικό πλαίσιο για την εφαρμογή της Συνθήκης της Μπολόνια (1999) και των συμπληρωματικών συμφωνιών της Πράγας (2001) και του Βερολίνου (2003) έχει δημιουργηθεί. Το πανευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) έχει υιοθετηθεί, όπως και η κοινή αξιολόγηση των προγραμμάτων σπουδών και η επικύρωση των πτυχίων.
- Το υπουργείο Παιδείας και Επιστήμης είναι το κορυφαίο συντονιστικό όργανο της ανώτατης εκπαίδευσης
- Από τα 70 πανεπιστήμια της χώρας, τα 48 είναι δημόσια. Τα ιδιωτικά είναι αναγνωρισμένα και οι διαφορές τους με τα κρατικά είναι μικρές και περιορίζονται σε ζητήματα εσωτερικής δομής τους, οργάνωσης και διδακτικού προσωπικού
- Υποτροφίες δίνονται και σε αλλοδαπούς σπουδαστές ενώ έχουν αυξηθεί οι θέσεις διδακτικού προσωπικού που στελεχώνονται από ξένους
- Τα δημόσια πανεπιστήμια είναι οικονομικά αυτόνομα. Το 75% των εσόδων τους προέρχεται από κρατικές επιχορηγήσεις ενώ των 15% από τα δίδακτρα.
- Οι σπουδαστές μετέχουν σε όλα τα διοικητικά όργανα των ιδρυμάτων
- Η είσοδος των μαθητών στα πανεπιστήμια εξαρτάται από τους βαθμούς που θα έχουν αποκομίσει από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
- Τα πανεπιστήμια μπορούν να δημιουργήσουν προγράμματα σπουδών για ενήλικες, προγράμματα σπουδών εξ αποστάσεως και online προγράμματα σπουδών
Γαλλία
- Από τον Ιούλιο του 2002 καθιερώθηκε η δομή L.M.D. (Licence - Master - Doctorat) ενώ το ευρωπαϊκό σύστημα αξιολόγησης των πτυχίων και των σπουδών (ECTS) έχει υιοθετηθεί
- To υπουργείο Παιδείας, Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας ελέγχει το χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης.
- Δεν υπάρχει νομικός περιορισμός για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων αν και αυτά πρέπει να πληρούν τις ποιοτικές προδιαγραφές και σε αυτόν τον τομέα ελέγχονται από το κράτος.
- Το κράτος ελέγχει την ποιότητα των σπουδών και των πτυχίων. Η αξιολόγηση γίνεται κάθε 4-6 χρόνια, ανάλογα με τον τύπο του πτυχίου.
- Το κράτος χρηματοδοτεί τα δημόσια πανεπιστήμια και όσα ιδιωτικά πληρούν τις ποιοτικές προδιαγραφές για να λάβουν επιχορήγηση
- Από το 1968, τα πανεπιστήμια και τα Grandes Ecoles έχουν εκπαιδευτική, επιστημονική, διοικητική και οικονομική αυτονομία
- Με νόμο του 1984, οι σπουδαστές αποτελούν διοικητικά ισότιμα μέλη με τους εκπαιδευτές και τους ερευνητές
- Οι μαθητές που έχουν δίπλωμα baccalaureat (απονέμεται με την ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) έχουν δικαίωμα εισόδου στα πανεπιστήμια με χαμηλά δίδακτρα. Οι υποτροφίες δίνονται από το κράτος με βάση το οικογενειακό εισόδημα
- Υπάρχουν κοινά προγράμματα σπουδών και απονομής πτυχίων με άλλα κράτη (και την Ελλάδα)
Δανία
-Ένα νέο νομοσχέδιο ψηφίσθηκε το 2003 σύμφωνα με το οποίο ενισχυόταν η αυτονομία των ιδρυμάτων και θεσπίζονταν ανεξάρτητα συμβούλια
-Μία νέα στρατηγική υιοθετήθηκε το 2004 σύμφωνα με την οποία η ονομασία Πανεπιστημιακά Κολέγια δίνεται σε ιδρύματα που πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές τις οποίες οριοθετεί το υπουργείο Παιδείας
-Τρία υπουργεία της Δανίας είναι υπεύθυνα για την ανώτατη εκπαίδευση:
Το υπουργείο Επιστήμης
Το υπουργείο Παιδείας
Το υπουργείο Πολιτισμού
-Η δομή των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
• 12 Πανεπιστήμια: 97.000 σπουδαστές και 19.000 εισακτέοι το 2005
• 13 ειδικευμένα ιδρύματα στις Τέχνες: 6.000 σπουδαστές και 2.000 εισακτέοι το 2005
• 36 Ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης: 86.000 σπουδαστές και 25.000 εισακτέοι το 2005
• 49 Ιδρύματα ανώτατης τεχνικής εκπαίδευσης: 16.000 σπουδαστές και 5.000 εισακτέοι το 2005
• Δεν υπάρχουν αξιοσημείωτη δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα
-Η νομοθεσία προβλέπει τη λειτουργία ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τα οποία, όμως, πρέπει να ακολουθήσουν τις κυβερνητικές οδηγίες για την απονομή των τίτλων σπουδών
-Το σύστημα αξιολόγησης των τίτλων σπουδών είναι προσαρμοσμένο στο ECTS (European Credit Transfer and Accumulation System)
-Κατανομή εσόδων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων
• 27% για επιμόρφωση
• 37% για έρευνα
• 36% για γενικά έξοδα (κτίρια κτλ.)
-Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν νομικά κατοχυρωμένη αυτονομία.
-Οι εργαζόμενοι και οι μαθητές των ιδρυμάτων ψηφίζουν στις εκλογές των Πανεπιστημιακών Συμβουλίων
-Υπάρχει μεγάλη οικονομική στήριξη των φοιτητών με πολύ ευνοϊκούς όρους δανειοδότησης. Δεν εξετάζεται η οικονομική επιφάνεια των γονέων.
Αυστρία
-Το αυστριακό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης συγκροτείται από δημόσια πανεπιστήμια, ιδιωτικά πανεπιστήμια, πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών, κολέγια επιμόρφωσης εκπαιδευτών και ιδρύματα μετα-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
-Δομή της ανώτατης εκπαίδευσης
• 22 δημόσια πανεπιστήμια
• 19 πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών
• 9 ιδιωτικά πανεπιστήμια
• 28 κολέγια επιμόρφωσης εκπαιδευτών
-Το 1999 μπήκε σε εφαρμογή το νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων
-Όλα τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ελέγχονται από το Υπουργείο Παιδείας, Επιστημών και Πολιτισμού
-Από το 2004 τα πανεπιστήμια είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου
-Από το 2007, τα πανεπιστήμια θα λαμβάνουν το 80% των εσόδων τους συνάπτοντας 3ετή συμβόλαια χρηματοδότησης με το κράτος
-Σε εξέλιξη βρίσκεται η προσπάθεια των πανεπιστημίων για κοινά πτυχία
-Υπάρχουν δυσκολίες στην προσαρμογή του συστήματος αξιολόγησης των τίτλων σπουδών στο ECTS (European Credit Transfer and Accumulation System)
Πηγή : Καθημερινή