ΠΩΣ ΕΝΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΑΠΕΤΥΧΕ

Ακολουθεί ένα άρθρο της "The Wall Street Journal" το οποίο παίχτηκε αρκετά τις τελευταίες μέρες. Το κακό είναι ότι κάθε ομάδα το μετάφραζε στην Ελλάδα ανάλογα με τα συμφέροντά της. Για αυτό κάθισα και το μετέφρασα όλο. Γιατί πάντα σε περιόδους κρίσης ίσως η καλύτερη και πιο αντικειμενική ενημέρωση είναι αυτή που προέρχεται έξω από τα σύνορα. Το άρθρο μπορείτε να το βρείτε στην αγγλική του μορφή εδώ και είναι του αρθρογράφου Marcus Walker. Ίσως γίνεται λίγο γλαφυρό (και για αυτό διαβάζεται και εύκολα) σε κάποιες στιγμές αλλά πιστεύω αναλύει πολύ σωστά και λογικά όλα αυτά που έγιναν δύο χρόνια και μας οδήγησαν σε αυτό το σημείο.

Ακολουθεί το άρθρο.

ΠΩΣ ΕΝΑ ΠΛΑΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΑΠΕΤΥΧΕ

Αθήνα- Δύο χρόνια αφότου η Ευρώπη εγγυήθηκε οικονομικά την Ελλάδα για να προστατέψει το ευρώ, η διάσωση έγινε πανωλεθρία που απειλεί  το μέλλον του κοινού νομίσματος.

Αφού οι εκλογές στις 6 Μαΐου στην Ελλάδα άφησαν πολύ αποδυναμωμένα τα δύο προ-διάσωσης κόμματα για να κυβερνήσουν την χώρα, είναι πολύ πιθανό να γίνουν κι άλλες εκλογές τον Ιούνιο, με καμμία εγγύηση ότι θα προκύψει κάποια σταθερή κυβέρνηση. Τον επόμενο μήνα, η Αθήνα πρέπει να βρει 11.4 δις ευρώ (ή 15 δις δολάρια), με νέες περικοπές δαπανών ή να αντιμετωπίσει την αναστολή των διεθνών δανείων, τα οποία χρειάζεται για να πληρώσει συντάξεις και να λειτουργήσουν τα σχολεία. Αν δεν παραλάβει τα λεφτά, θα πρέπει τελικά να τυπώσει δικό της χρήμα.

Η αναπτυσσόμενη ταραχή στην Ελλάδα είναι το αποκορύφωμα ενός πειράματος ριζικής λιτότητας και κακότεχνης οικονομικής μεταρρύθμισης, τα οποία ώθησαν την χώρα στο χείλος της κοινωνικής και πολιτικής κατάρρευσης. Η ιστορία της κακότυχης διάσωσης οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο εξαναγκασμός βαθιάς λιτότητας σε κάθε χώρα-μέλος  δεν θα σώσει το ευρώ και ίσως επιδεινώσει την κρίση.

Πάνω από όλα, το παράδειγμα της Ελλάδας απεικονίζει τη σύγκρουση μεταξύ των σκληρών όρων της Γερμανίας που αφορούν την βοήθεια των άλλων κρατών μελών της ευρωζώνης και το μέγεθος πόνου που μπορούν οι άλλες κοινωνίες να αντέξουν. Η μοίρα της Ελλάδας δείχνει ότι ό,τι χρειάζεται για να πουλήσεις διάσωση σε ένα σκεπτικό γερμανικό κοινό, μπορεί να είναι πολιτικά ολέθριο στον καταχρεωμένο νότο της Ευρώπης.

«Το πρόγραμμα είναι αυτοκαταστροφικό, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για το ευρώ», είπε η Λούκα Κατσέλη, μία Ελληνίδα πρώην Υπουργός οικονομικών. «Στην Ισπανία, Πορτογαλλία, Ιταλία- παντού, γίνεται το ίδιο λάθος», λέει, αναφερόμενη στην επιμονή της Ευρωπαϊκής Ένωσης να περικόψει ραγδαία τις δαπάνες σε περίοδο ύφεσης.

Η Γερμανία επανέλαβε την Τετάρτη ότι η Ελλάδα χρειάζται να επικεντρωθεί στις υποσχέσεις λιτότητας- οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης αποφάσισαν την Τετάρτη να αναβάλλουν ένα μέρος της επόμενης οικονομικής βοήθειας της Ελλάδας ως μία προειδοποίηση στους Έλληνες πολιτικούς.

Η διάσωση της Ελλάδας από την ΕΕ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι η πιο κοστοβόρα οικονομική διάσωση ενός έθνους στην ιστορία, με πληρωμένα ή προγραμματισμένα δάνεια συνολικού ποσού 245 δις ευρώ. Έχει ήδη συμπεριληφθεί στην μεγαλύτερη απομάκρυνση κρατικού χρέους, με μια αναδιάρθρωση του χρέους στην οποία αφαιρέθηκαν περισσότερα από 100 δις ευρώ του ελληνικού χρέους ομολόγων.

Ως τώρα η αναδιάρθρωση άφησε στην Ελλάδα δύο βουνά να σκαρφαλώσει: να περιορίσει ένα συνεχώς αυξανόμενο χρέος περισσότερο από 1.5 φορές του μεγέθους της οικονομίας, και να πιέσει ταυτόχρονα μισθούς και τιμές προς τα κάτω ώστε να γίνει η χώρα ανταγωνιστική.

Σε κινήσεις εντατικοποίησης για να κρατήσουν την Ελλάδα ζωντανή, η ΕΕ και το ΔΝΤ διπλασίασαν το στοίχημα τον Μάρτιο, επεκτείνοντας σημαντικά το πρόγραμμα δανεισμού, παρά την βαθυνόμενη πολιτική παράλυση.

Η ευθύνη για το χάος, λένε πολλοί από όσους αναμίχθηκαν με την προσπάθεια, βρίσκεται σε μία ελληνική πολιτική τάξη που δεν μπόρεσε ή δεν ήθελε να αναμορφώση την χώρα,  σε ένα μη ρεαλιστικό πρόγραμμα που υπέθετε μία γρήγορη οικομική ανόρθωση παρά τη δρακόντεια λιτότητα και τα συνθλιπτικά χρέη, και σε μία διευρυνόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της.

«Ήταν σχεδόν μία ακατόρθωτη αποστολή», λέει ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο πιο άτυχος Έλληνας πρωθυπουργός που διαπραγματεύτηκε την αρχική διάσωση και μετά εξαναγκάστηκε να αποχωρήσει από μια επανάσταση μιας ομάδας το προηγούμενο φθινόπωρο.

Ο κ. Παπανδρέου λέει ότι όταν ρώτησε την Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ για ευνοϊκότερες συνθήκες το 2010, εκείνη απάντησε ότι το πρόγραμμα βοήθειας έπρεπε να πονέσει. «Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι κανένας άλλος δεν θα το θελήσει», του είπε η κ. Μέρκελ.

Η ελληνική οικονομία έχει ήδη συρικνωθεί κατά 14% στα προηγούμενα τρία χρόνια, και τα στελέχη του ΔΝΤ σε ιδιωτικές συζητήσεις εκτιμούν μία περαιτέρω 6.5% συστολή αυτό το έτος. Κάτι που έχει να δώσει, και μπορεί να είναι τα σύνορα του ευρώ.

Η Ευρώπη φοβάται ότι μία έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ωθήσει μαζική φυγή κεφαλαίων από Πορτογαλλία, Ισπανία ή άλλα μέλη του ευρώ που αγκομαχούν. Κάποιοι Ευρωπαίοι υπάλληλοι διαφωνούν ιδιωτικά πάλι ότι το ευρώ θα μπορέσει να χειριστεί μία έξοδο της Ελλάδας επειδή οι αγορές θα κατανοήσουν πως η κρίση χρέους της Ελλάδας είναι μοναδικά σοβαρή.

Άλλοι ανησυχούν ότι με το να ενεργοποιηθούν οι δρόμοι για τις τράπεζες και τις κρατικά συνδεδεμένες αγορές μπορεί να κινδυνεύσει το ίδιο το νόμισμα. Αυτό οδηγεί την Γερμανία και την Ευρώπη του βορρά σε μία τρομερή επιλογή: να παρατηρεί στο επίκεντρο της Ευρώπης μετά από δεκάδες χρόνια πολιτικών παρεμβάσεων να καταρρέει ή να σπεύσει σε μία βαθύτερη δημοσιονομική ένωση, συμπεριλαμβανομένων και των κοινών ομολογιακών εκδόσεων, για να σωθεί το ευρώ.

Όταν το ΔΝΤ και οι ευρωπαϊκές χώρες συγκεντρώθηκαν τον Μάιο ου 2010 για να προτείνουν στην Ελλάδα μία διάσωση αξίας 110 δις ευρώ, οι ηγέτες πίστευαν ότι είχαν δράσει τολμηρά για να αποτρέψουν την πανωλεθρία.

Το deal απαιτούσε η Ελλάδα να επικεντρωθεί στην μείωση των κρατικών δαπανών και στην συλλογή φόρων ενώ να αναδιοργανώσει μία υπερμεγέθης γραφειοκρατία και μια ζούγκλα από νόμους οι οποίοι κατέστησαν την οικονομία της διεθνώς μη ανταγωνιστική.

Ενώ όλοι αποδέχθηκαν ότι η Ελλάδα χρειαζόταν δημοσιονομική ελάττωση εξόδων, το ΔΝΤ επιχειρηματολόγησε στο να δωθεί προτεραιότητα στις δομικές αλλαγές πρώτα ενώ οι περικοπές εξόδων να γίνουν βαθμιαία, για να προστατευτεί η οικονομία.

Η Γερμανία είπε όχι: Η δομική αναδιαμόρφωση έπρεπε να λάβει χώρα την ίδια στιγμή με τα δραστικά μέτρα λιτότητας ώστε να μειωθει το έλλειμα του προϋπολογισμού- 15.8% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2009- σε λιγότερο από 3% ως το 2014. Το χρονολόγιο αποδείχθηκε μη ρεαλιστικό: Οι περικοπές δαπανών και οι αυξήσεις φόρων ώθησαν την οικονομία σε τόσο βαθιά ύφεση που το έλλειμα έμεινε κολλημένο γύρω στο 10% του ΑΕΠ.

Συνήθως το ΔΝΤ όταν επιβάλλει λιτότητα, κάνει την χώρα να υποτιμήσει το νόμισμά της, με την ελπίδα ότι οι φθηνότερες εξαγωγές θα αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης.

Αλλά η Ελλάδα δεν έχει πια δικό της νόμισμα για να υποβαθμίσει. Η καθοδική πορεία μοιάζει όλο και περισσότερο με την κατάσταση στην Αργεντινή μία δεκάδο παλαιότερα. Η Αργεντινή προσπάθησε να διατηρήσει ένα προκαθορισμένο συνάλλαγμα με το δολλάριο ακόμα και όταν η λιτότητα του ΔΝΤ την οδήγησε σε βαθύτερη ύφεση, και κατέληξε σε κοινωνική αναταραχή και πολιτική κατάρρευση.

Από την αρχή, το υπερμεγέθες χρέος της Ελλάδας υπονόμευσε ττις πιθανότητές της. Ο οικονομικός σύμβουλος του κ. Παπανδρέου, Lazard Ltd, του είπε ότι τα χρέη των κρατικών ομολόγων ήταν δυσβάσταχτα και απαιτούνταν μέτρα αναδιάρθρωσης.

Ο επικεφαλής του ΔΝΤ εκείνη την στιγμή, Dominique Strauss-Kahn, ήταν ανοιχτός σε αυτό. Αλλά η Ευρώπη δεν ήταν. Η Γαλλία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα φοβόντουσαν ότι μια ελληνική «παράβαση του συμβολαίου», ακόμη και μέσω διαπραγματεύσεων για αναδιάρθρωση των ομολόγων, θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη για άλλα χρέη ευρωπαϊκών χωρών. Η Γερμανία σκέφτηκε πως η συγχώρεση του χρέους θα ανακούφιζε την πίεση στην Αθήνα για να κάνει άλλες αλλαγές.

«Θα ήθελα να κόψω το χρέους μου στο μισό επίσης», είπε η κ. Μέρκελ στον κ. Παπανδρέου κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στο Βερολίνο, σύμφωνα με τον Έλληνα πρωθυπουργό.

Παρά τους φόβους της Ελλάδας για το πλάνο, οι προσπάθειες για αλλαγές ξεκίνησαν δυνατά. Δημοσκοπήσεις έδειχναν σταθερή υποστήριξη του κοινού για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής και την διάλυση των προνομίων που είχαν κερδίσει διάφορες ομάδες συμφερόντων τα προηγούμενα χρόνια. Δικηγόροι, οδηγοί ταξί, εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους και πολλοί άλλοι απόλαυσαν προστασία από τον ανταγωνισμό ή ειδικά προνόμια φόρου ή συντάξεων, τη δημιουργία καρτέλ και την κατανάλωση.

Ο υπουργός οικονομικών Γεώργιος Παπακωνσταντίνου επιτέθηκε στο έλλειμα πρϋπολογισμού. Απότομες περικοπές δαπανών και ενίσχυση φορολογίας έφεραν το έλλειμα στο 10.6% το 2010. Αλλά οι αλλαγές έπεσαν γρήγορα θύμα στις πολιτικές των κομμάτων.

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς, επικεφαλής του συντηρητικού κόμματος Νέα Δημοκρατία, κατήγγειλε τα σκληρά μέτρα διάσωσης και δήλωσε πως οι τοπικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2010 ήταν ένα δημοψήφισμα για το κυβερνόν σοσιαλιστικό κόμμα, γνωστό ως ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Παπανδρέου κάλεσε τους Έλληνες να τον στηρίξουν ή να τον απολύσουν. Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές αλλά με ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό από ότι πριν.

«Η αντοχή των ψηφοφόρων ήταν εμφανής», λέει ο Χάρης Παμπούκης, μέλος του υπουργικού συμβουλίου εκείνη την περίοδο.

Ο κ. Παπακωνσταντίνου είδε τον εαυτό του αυξανόμενα απομονωμένο στα υπουργικά συμβούλια. Ο εκπαιδευμένος στο Ηνωμένο Βασίλειο οικονομολόγος ήταν outsider στην ελληνική πολιτική σκηνή. Δεν μπόρεσε να κάνει τους άλλους υπουργούς να κλείσουν τις κρατικές υπηρεσίες που δημιουργούν χρέος και τις αχρείαστες στρατιωτικές βάσεις, ή  να τσεκουρώσουν τις χιλιάδες δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης που είχαν δημιουργηθεί με αντάλλαγμα την ψήφο. Ούτε κατάφερε να μειώσει την χρόνια φοροδιαφυγή στην Ελλάδα, υποκινούμενη από την διαφθορά των φορολογικών επιθεωρητών.

Έκανε αυτό που μπορούσε: έκοψε συντάξεις και μισθούς στο δημόσιο, ενώ αύξησε τους φόρους. Αλλά αυτό μείωσε πολύ τα καταναλωτικά έξοδα. Τα καταστήματα και οι μικρές επιχειρήσεις απέτυχαν. Η ανεργία διογκώθηκε. Η δημόσια εχθρότητα μεγάλωσε.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι που αντιμετώπισαν μειώσεις των μισθών κύρηξαν απεργία, συμπεριλαμβανομένου και εκείνουν που δούλευαν στο υπουργίο οικονομικών. «Ήταν μια περίπτωση του ‘’εσύ προσποιείσαι ότι με πληρώνεις, εγώ προσποιούμαι ότι δουλεύω’’» είπε ένας υπουργός.

Την άνοιξη του 2011, η λιτότητα και η κατάρρευση των επιχειρήσεων και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών οδήγησαν την οικονομία σε ελεύθερη πτώση. Διαμαρτυρίες συγκλόνισαν στο κέντρο της Αθήνας. Δεν υπήρχε αρκετή συμπαράσταση στην Βουλή για να περάσει το επόμενο πακέτο μέτρων λιτότητας.

Τον Ιούνιο, ο κ. Παπανδρέου αντικατέστηκε τον υπουργό οικονομικών του με τον μεγαλύτερο εσωκομματικό του πολιτικό αντίπαλο, τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Η συνεχώς υποχορούμενη εμπιστοσύνη της Ευρώπης στην Ελλάδα σύντομα βυθίστηκε.

Ο κ. Βενιζέλος, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ένας από του ς πιο εύγλωττους Έλληνες ρήτορες από τα αρχαία χρόνια, ανέλαβε απρόθυμα τη δουλειά με τα οικονομικά, ανησυχώντας ότι το μη δημοφιλές αντιλαϊκό έργο του θα κατέστρεφε τις πολιτικές του φιλοδοξίες.

Αρκετοί Έλληνες ήλπισαν ότι θα αποτελέσει έναν σκληρό διαπραγματευτή με την Ευρώπη και το ΔΝΤ. Η πρώτη αποστολή του κ. Βενιζέλου ήταν στην συνάντηση υπουργών οικονομικών στο Λουξεμβούργο. Ο μακρύς λόγος του ήχησε αρνητικά.

Είπε στους Ευρωπαίους ομόλογούς του ότι χρειαζόταν να χαλαρώσουν οι στόχοι λιτότητας, αναφέροντας τις αυξανόμενες πολιτικές δυσκολίες. Έθεσε τους στόχους ιδιωτικοποίησης μη ρεαλιστικούς και κατηγόρησε τους νόμους της ΕΕ πως κάνουν τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων περίπλοκες. Πρότεινε ότι η Ευρώπη δεν είχε επιλογή από το να δανείσει περισσότερα λεφτά επειδή μία ελληνική χρεωκοπία θα έθετε σε αστάθεια την ευρωζώνη. Η κρίση στην Ελλάδα είναι ένα «ευρωπαϊκό πρόβλημα», είπε.

Οι άλλοι υπουργοί αντέδρασαν με οργή. Για αυτούς, ακούστηκε σαν να προσπαθούσε να αποφύγει την λήψη σκληρών αποφάσεων, ενώ εκβίαζε και τους πιστωτές του. Μάλωσαν τον κ. Βενιζέλο μέχρι τις 2 π.μ. λέγοντας πως η Ελλάδα έπρεπε ναξαναχτίσει την αξιοπιστία της πριν λάβει οποιαδήποτε άλλη βοήθεια.

Αντί να απελευθερώσουν την τρίμηνη δόση του δανείου όπως είχε προγραμματιστεί, οι υπουργοί την πάγωσαν μέχρι η Αθήνα να δράσει πιο λιτά.

Όταν η συνάντηση τελείωσε, ο κτυπημένος κ. Βενιζέλος προσπάθησε για άλλη μια φορά να διασφαλίσει τα λεφτά που θα του έδιναν μία πολιτική νίκη στην χώρα του. «Είμαι εδώ για πρώτη φορά» επικαλέστηκε, σύμφωνα με τους ανθρώπους που τον άκουσαν. «Θα ήταν κακό σημάδι αν η δόση δεν αποδεσμευτεί.» Ο Jan Kees de Jager, ομόλογος του υπουργός οικονομικών της Ολλανδίας, αντέδρασε οργισμένα.

Ένα μέρος των προβλημάτων της κυβέρνησης, η Ευρώπη ήξερε, ήταν πως ο κ. Σαμαράς επιτίθεντο στα στα μέτρα λιτότητας, και οι συντηρητικοί είχαν ξεπεράσει το ΠΑΣΟΚ στις δημοσκοπήσεις.

Η κ. Μέρκελ και άλλοι επικεφαλείς των ευρωπαϊκών συντηρητικών κομμάτων συγκεντρώθηκαν με τον κ. Σαμαρά στις Βρυξέλες στις 23 Ιουνίου. Για τρεις ώρες, τον πίεσαν να ανακαλέσει το πρόγραμμα. Ο κ. Σαμαράς τους είπε ότι το πρόγραμμα θα αποτύχει. «Τότε θα χρειαστείτε ένα πλάνο Β, και εγώ είμαι αυτός που μπορεί να το επιφέρει», είπε.

Η κ. Μέρκελ ρώτησε τον κ. Σαμαρά τι προτείνει. Εκείνος απάντησε ότι συμφωνούσε με τις περικοπές του ελλείματος προϋπολογισμού- αλλά ήθελε να το επιτύχει με το να κόψει φόρους για να δώσει ώθηση σην οικονομία.

Μία ελάττωση της φορολογίας θα δημιουργήσει μεγαλύτερο έλλειμα προϋπολογισμού, απάντησαν οι άλλοι συντηρητικοί ηγέτες. Μόνο ο Viktor Orban, ο Ούγγρος ανυπότακτος πρωθυπουργός, πήρε το πλευρό του κ. Σαμαρά. «Κάποιοι καταλαβαίνουν ότι είμαστε σωστοί», είπε ο αλύγιστος κ. Σαμαράς στους δημοσιογράφους μετά την συνάντηση.

Ο κ. Βενιζέλος προσπάθησε ξανά να πιέσει προς μία χαλάρωση των μέτρων διάσωσης τον Σεπτέμβριο. Σε βραδινές συζητήσεις στο υπουργείο του οικονομικών, οι επιθεωρητές από την ΕΕ και το ΔΝΤ τον πίεσαν να απολύσει δημοσίους υπαλλήλους και να κλείσει τις ελλειματικές δημόσιες επιχειρήσεις.

Ο κ. Βενιζέλος αρνήθηκε. «Δεν θέλω να μπω σε μία τεχνική συζήτηση με εσάς. Το θέμα είναι πολιτικό», είπε, σύμφωνα με ανθρώπους που ήταν παρόντες. Οι επιθεωρητές του είπαν ότι δεν μπορούσαν να προσφέρουν πολιτικές παραχωρήσεις, και αποχώρησαν χωρίς να συνιστήσουν την έκδοση της επόμενης βοήθειας προς την Ελλάδα.

Το υπουργείο οικονομικών είχε λιγότερο από 1 δις ευρώ διαθέσιμο στα ταμεία του. Ο μηνιαίος λογαριασμός για δημόσιους μισθούς και συντάξεις ήταν περίπου τέσσερις φορές αυτό το ποσό. Η κυβέρνηση της Ελλάδας απέφυγε την πτώχευση με το να μην πληρώσει τους προμηθευτές της.

Ο κ. Βενιζέλος είχε να κάνει έκκληση ξανά στους Ευρωπαίους υπουργούς οικονομικών, που συναντήθηκαν στο Wroclaw, Πολωνία, στα μέσα Σεπτέμβρη. Τη νύχτα πριν από την συνάντηση, ο Γερμανός αντίστοιχος Wolfgang Schäuble «έπιασε από τον λαιμό» τον κ. Βενιζέλο στο μπαρ του ξενοδοχείου και το έκανε σαφές με ένα μπουκάλι κρασί ότι η Ευρώπη είχε αρχίσει να κουράζεται με την Ελλάδα.

«Αν θέλετε να παραμείνετε στο ευρώ, πρέπει να δράσετε», είπε ο κ. Schäuble.

Η Ελλάδα ήθελε να μείνει στο ευρώ, είπε ο κ. Βενιζέλος.

Ο κ. Βενιζέλος έγινε πιο συνεργάσιμος, είπαν οι υπάλληλοι της ευρωζώνης. Αλλά το ελληνικό πρόγραμμα ήταν εκτός πορείας. Η κυβέρνηση δεν είχε σημειώσει μεγάλη πρόοδο στο μακρύ κατάλογο των υπεσχημένων αλλαγών για τη μείωση της γραφειοκρατίας, την αύξηση του ανταγωνισμού και την προσέλκυση επενδύσεων.

Τον Οκτώβρη, το ΔΝΤ, τώρα κάτω από από την πιο αυστηρή ηγεσία της Γαλλίδας πρώην υπουργού οικονομικών Christine Lagarde, εξανάγκασε την Ελλάδα να αναγνωρίσει την πραγματικότητα: Τα νούμερα δεν έβγαιναν.

Αυτό ώθησε τους Ευρωπαίους ηγέτες να εγγυηθούν στην Αθήνα ελάφρυνση του χρέους. Μία συνάντηση κορυφής στις 26 Οκτωβρίου οδήγησε σε «κούρεμα» 53.5% του ελληνικού χρέους ομολόγων, σε συνδυασμό με περισσότερα δάνεια βοηθείας. Αλλά αυτή τη στιμγή το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της Ελλάδας οφειλόταν στις αρχές τις ευρωζώνης και το ΔΝΤ και όχι σε ιδιώτες ομολόγων. Μια ανδιάρθρωση ομολόγων που θα μπορούσε να είχε εφαρμοστεί από την έναρξη θα είχε περιορίσμενο αποτέλεσμα: το χρέος της Ελλάδας έπεσε από 356 δις ευρώ το 2011 στα προβλεπόμενα 327 δις ευρώ αυτόν τον χρόνο.

Η κ. Μέρκελ και οι άλλοι ηγέτες της ευρωζώνης θεώρησαν πως το deal «κούρεμα-και-τα-νέα-δάνεια» είχε κατασταλλάξει το πρόβλημα της Ελλάδας. Αλλά στην Αθήνα η κυβέρνηση κατέρρεε.

Εν μέσω αύξησης της κοινωνικής αναταραχής και μη υποστήριξης στο κοινοβούλιο, ο κ. Παπανδρέου πρότεινε ένα δημοψήφισμα για τη διευρυμένη διάσωση.

Η κ. Μέρκελ και ο Γάλλος Πρόεδρος Nicolas Sarkozy, νευριασμένοι με την μη προβλεψιμότητα της Ελλάδας, είπαν  στον Έλληνα πρωθυπουργό στο γαλλικό θέρετρο Riviera  των Καννών στις 2 Νοεμβρίου ότι το δημοψήφισμα θα έκανε την επιλογή που αντιμετωπίζει η Ελλάδα σαφές: Εφαρμογή του προγράμματος διάσωσης ή έξοδος από το ευρώ. Εκείνος συμφώνησε.

Στη κυβερνητική πτήση για το σπίτι εκείνο το βράδυ, ο κ. Παπανδρέου έπεσε για ύπνο. Αλλά ο κ. Βενιζέλος έμεινο ξύπνιος, πήρε μία κόλλα χαρτί και έγραψε ένα δελτίο τύπου που καταγγέλει το δημοψήφισμα. «Η θέση της Ελλάδας μέσα στην ζώνη του ευρώ είναι ιστορική κατάκτηση.. δεν μπορεί να τεθεί σε αμφιβολία» έγραψε. Στην προσγείωση στην Αθήνα στις 4:45 π.μ., έβγαλε δελτίο Τύπου χωρίς να ενημερώσει τον κ. Παπανδρέου.

Οι νομοθέτες κοντά στον κ. Βενιζό βγήκαν και εναντιώθηκαν με τον κ. Παπανδρέου. Το δημοψήφισμά του και η πλειοψηφία ήταν παρελθόν. Παραιτήθηκε λίγες μέρες μετά.

Η ανοιχτή συζήτηση των ηγετών της ευρωζώνης για το αν θα διώξουν την Ελλάδα σόκαρε την χώρα. Οι καταναλωτικές και οι επιχειρηματικές δαπάνες ανακόπηκαν. Αποταμιευτές έκαναν ουρές στις τράπεζες για να πάρουν τα λεφτά τους πίσω.

Ο κ. Σαμαράς, επίσης, ήταν σοκαρισμένος. Μετά από μήνες καταγγελίας του προγράμματος στήριξε μία δικομματική συμμαχία. Οι κ.κ. Σαμαράς και Βενιζέλος έγιναν απρόθυμοι εταίροι, ανεβάζοντας ένα νέο πρωθυπουργό, τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμο.

Αλλά ο κ. Παπαδήμος, ένας προσεκτικός πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, δεν είχε την πολιτική ισχύ για να προωθήσει την αναμόρφωση της οικονομίας και του κράτους μέσα από ένα απρόθυμο Κοινοβούλιο. Αντ’ αυτού οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις έμειναν στάσιμες μέχρι τις εκλογές του Μάη.

Ήταν ο κ. Σαμαράς που επέμεινε σε διεξαγωγή εκλογών νωρίς. Απέρριψε την πρόταση του ΠΑΣΟΚ να κυβερνήσει μέχρι το τέλος της βουλής στα τέλη του 2013. Ο κ. Σαμαράς είχε την πεποίθηση ότι το κόμμα του η Νέα Δημοκρατία θα μπορούσε να κερδίσει. Οι σύμβουλοί του δεν εμπιστεύοταν τις δημοσκοπήσεις, που έδειχναν την εμπιστοσύνη στα δύο μεγάλα κόμματα –το δικό του και το ΠΑΣΟΚ- να καταρρέει και να αυξάνονται οι ψήφοι για τους Κομμουνιστές, τους νεο-Ναζί και άλλες ριζοσπαστικές ομάδες.

Στις 6 Μαΐου, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ τα πήγαν  ακόμα χειρότερα από ότι έδειχναν οι δημοσκοπήσεις. Το έθνος κατηγορεί τα δύο μεγάλα κόμματα για την κρίση χρέους που υπάρχει στην Ελλάδα και για την καταστροφή της προσπάθειας η Ελλάδα να δραπετεύσει από αυτήν.